De meeste cellen in ons lichaam zijn niet menselijk, maar microbieel; de verhouding van ‘zij’ tot ‘ons’ is ongeveer 10:1. Verstoringen van interacties tussen gastheer en het zogenoemde microbioom, of simpelweg bioom, kunnen leiden tot een verstoorde balans. De aard en verscheidenheid van bacteriën in onze darmen blijken een verbazingwekkende invloed te hebben op allerlei aspecten van onze gezondheid.

Microben zijn niet alleen essentieel voor het verteren van voedsel maar zij beïnvloeden ook de calorieën die we opnemen en produceren belangrijke enzymen en vitaminen. Ze zijn daarnaast een cruciaal onderdeel van het immuunsysteem. Auteur en professor Tim Spector suggereert zelfs in zijn boek “The Diet Myth” dat bacteriën grotendeels verantwoordelijk zijn voor onze obesitas-epidemie.

Hoe meer we ontdekken over onze relatie met onze microbiële binnenwereld en buitenwereld en hun rol in de gezondheid van de mens, hoe meer het erop lijkt dat we als een collectief in een biologische gemeenschap leven: we zijn slechts een onderdeel van een dynamisch ecosysteem van organismen. Binnen dit paradigma kan “gezondheid” worden opgevat als een uiting van de diversiteit, het herstelvermogen en het evenwicht van het ecosysteem.

Hoe we de biodiversiteit in de darm kunnen maximaliseren is nog niet helemaal duidelijk. Pre- en probiotica spelen een rol net zoals gefermenteerde en vezelrijke voeding en zelfs levensstijlfactoren. Een zelfexperiment wees bijvoorbeeld uit dat een 1-weeks dieet van grotendeels alleen maar aardappels onverwacht genoeg een grotere microbroom-diversiteit tot gevolg had.

Vergeleken met een vezelrijk dieet steeg de diversiteitsindex na het aardappeldieet van iets meer dan 26 tot iets minder dan 39. Drastische dieetinterventies lijken dus een substantieel invloed te hebben op het microbioom. Bekeken op het niveau van individuele bacteriën werd overigens een gemengd beeld gezien. Sommige “goede” bacteriën lieten zich enkel zien op een aardappeldieet, sommige namen toe in relatieve hoeveelheid, terwijl andere juist afnamen.

Waardoor deze kennelijke verschuivingen optreden is vooralsnog een vraagteken. Wat de gezondheidseffecten zijn, en op welke termijnen deze te verwachten zijn, is evenmin duidelijk.

De microbioom-darm-brein-as

Er zitten naar schatting 200 miljoen zenuwcellen in de darmen. Dat is niet zoveel als in de hersenen, maar meer dan in het perifeer zenuwstelsel en ruggenmerg bij elkaar. Micro-organismen blijken een innige tweerichtingscommunicatie aan te gaan met deze zenuwcellen, en deze zenuwcellen op hun beurt met de hersenen. Dit systeem staat bekend als het “microbioom-darm-brein-as”.

Perifeer serotonine en het “tweede brein”

Serotonine staat alom bekend als een neurotransmitter. Het is ook bekend dat maar liefst 90% van de serotonine die in het lichaam aangemaakt wordt, in het spijsverteringskanaal wordt geproduceerd. Veranderde niveaus van dit “perifere serotonine” worden in verband gebracht met de algehele gezondheid.

Onderzoek gepubliceerd in Cell toont aan dat bepaalde bacteriën in de darm een centrale rol spelen in het reguleren van de productie van perifeer serotonine, en stelt dat het veranderen van de microbiota kan helpen om de balans te herstellen.

Gemoedstoestand modulerende grondmicroben

Van Mycobacterium vaccae, een veelvoorkomende bodembacterie, is gebleken dat het een duidelijk meetbaar effect heeft op neuronen. De bacterie wordt alom aangetroffen in grondmonsters en kan serotonine produceren, hetgeen je gemoedstoestand kan beïnvloeden. Deze microben uit de grond laten cytokineniveaus stijgen, hetgeen resulteert in de productie van meer serotonine. Tuiniers inhaleren de bacteriën, hebben er huidcontact mee. Ze krijgen het zelfs direct in hun bloedbaan wanneer er sprake is van bijvoorbeeld een snee. De natuurlijke werking van de serotonine-modulerende bodembacteriën is ongeveer 3 weken merkbaar als we experimenten met ratten als indicatie nemen.

Het microbioom: niet alleen in de darmen

Alhoewel de grote hoeveelheid van microben in onze darmen voorkomen is het ook een feit dat andere delen van ons lichaam ook hun eigen microbioom hebben die een belangrijke rol spelen in het functioneren van deze specifieke lichaamsdelen. Je kan hierbij denken aan de huid, de geslachtsdelen en de mond maar zelfs de ogen en de bijholte van de neus hebben hun eigen microbioom.

Het oogmicrobioom

Wetenschappers van de School of Medicine, New York University, vonden recentelijk dat het dragen van contactlenzen de bacteriën van het oppervlak van het oog aanzienlijk kan veranderen, waardoor het oog vatbaarder kan worden voor infecties. Bij mensen die contactlenzen droegen bleek de bacteriële samenstelling van het oogoppervlak veelal vergelijkbaar met die op de huid onder de ogen. Bij contactlensloze ogen was deze samenstelling duidelijker gedifferentieerd. Contactlensdragers hadden hogere aantallen van vier soorten bacteriën: Lactobacillus, Acinetobacter, Methylobacterium en Pseudomonas. Deze microbioomverstoring zou kunnen verklaren waarom contactlensdragers vaker specifieke soorten ooginfecties krijgen.

Bijholte van de neus

Dr. Susan Lynch van de University of Califonia, San Diego heeft met haar onderzoeksgroep laten zien dat voor een gezonde en probleemvrije bijholte van de neus de diversiteit van het lokale microbioom de belangrijkste rol speelt en niet zozeer een specifieke pathogeen. Een gezonde microbioom kan als geheel de uiting van andere niet gewenste bacteriesoorten beïnvloeden.

Mara Silgailis schrijft zelfs op haar blog lacto bacto dat ze zelf haar bijholte problemen heeft verholpen door kleine hoeveelheden kimchi sap direct in haar neus aan te brengen. Dit is nu ruim twee jaar geleden en ze is nog steeds vrij van de problemen waardoor ze voorheen geplaagd werd.

13 interessante bacterie feiten

1. Uit onderzoek blijkt dat navels ongeveer 1458 verschillende soorten bacteriën bevatten. Eén persoon had zelfs een specifieke bacterie die voorheen enkel in Japanse aarde was gevonden. Deze persoon was echter nog nooit in Japan geweest.
2. Een Nederlandse studie laat zien dat een intieme kus tussen twee personen van 10 seconden resulteert in een uitwisseling van 80 miljoen bacteriën
3. In Japan is een nieuwe bacteriesoort ontdekt die in haarlak kan leven.
4. Als alle bacteriën die in en op het lichaam leven zorgvuldig werden verzameld dan zou het totaal overeenkomen met 1.3 – 2.26 kilo.
5. Zelfs na het grondig schoonmaken van je gebit blijven er nog steeds 1000-100.000 bacteriën op iedere tand zitten.
6. Het gemiddelde lichaam bevat 100 biljoen bacteriecellen, als iedere cel een gelijk zou staan aan een dollar biljet dan zou deze 14 keer van de aarde naar de maan en weer terug reiken.
7. In de menselijke mond bevinden zich driemaal zoveel bacteriën als het aantal mensen op aarde.
8. Bacteriën worden ingedeeld in drie hoofdvormen: kokken (bolvormig), bacillen  (staafvormig) en de spirillen (spiraalvormig).
9. De gemiddelde persoon slikt per dag een liter speeksel in, dit bevat 100 miljard bacteriën.
10. Zweet stinkt niet totdat het met bacteriën op de huid wordt gecombineerd.
11. Slechts één kilo van de C. Botulinum bacterie kan, mits het op de juiste manier wordt verspreid, de hele mensheid kunnen uitroeien.
12. Sommige bacteriën kunnen zich zeer snel verplaatsen, wel 50-60 maal hun eigen lengte in één seconde. Dit staat gelijk aan een mens van 182 cm die 322 km per uur kan rennen.
13. De gonorroe bacterie is het sterkste organisme op aarde. Het kan met een kracht van 100.000 keer zijn eigen gewicht trekken. Dit zou voor een mens 10 miljoen kilo betekenen, ofwel 22 volgeladen Boeing 747’s.