De zomer is gearriveerd, de temperaturen lopen hoog op en zo ook de UV-blootstelling. Zoals elk jaar komt vroeg of laat de onvermijdelijke vraag: “Moet ik tijd in de zon doorbrengen of niet?”

Volgens het Nationale Zonrapport 2020 hebben vorig jaar 90% van de Nederlanders ten minste een keer zonverbranding ervaren, terwijl 50% zelfs ernstig verbrand is geweest. Dat mag geen verrassing zijn, aangezien slechts 33% van de Nederlandse mannen en 43% van de vrouwen zonnebrandcrèmeproducten gebruiken wanneer ze worden blootgesteld aan zonlicht.

Daarbij meldden 60% van de Nederlandse ouders dat hun kinderen minstens een keer zonverbrand zijn geweest, waarvan 10% ernstig. Bovendien geeft 25% van de Nederlandse ouders toe geen zonnebrandcrème te gebruiken voor hun kinderen wanneer deze worden blootgesteld aan de zon.

Het mantra van altijd smeren

Gebaseerd op het Nationale Zonrapport 2020 is de mantra om altijd zonnebrandcrème te gebruiken, een mantra dat we al jaren horen in de media. Het bedrijf in UV- beschermende kleding dat het rapport sponsorde, adviseert dan ook om UV-beschermende kleding te gebruiken…

Nuance vs eenzijdig verhaal

Zoals bij veel gezondheidsproblemen is het onderwerp complex en wordt het over het algemeen niet goed begrepen. De focus ligt vaak en veelal op specifieke details, wat leidt tot een vereenvoudigd gezichtspunt dat zwart of wit is. In plaats van simpelweg te adviseren om UV- licht te blokkeren, zou het advies niet eerder moeten zijn hoe verstandig gebruik te maken van natuurlijke blootstelling aan de zon en hoe u het beste zonne-eelt (solar callus) kunt opbouwen? Of combineer op zijn minst beide adviezen zodat mensen zich zelf beschermen, maar tevens op een natuurlijke en veilige manier kunnen profiteren van de gezondheidseffecten van zonlicht.

Zonder zon geen leven

De zon is sinds het begin van der tijden bij ons geweest en vormde het leven op aarde, voedde de planeet en alle levensvormen. Gaan we nu de zon de schuld geven van een ecologische mismatch die we zelf in de moderne wereld hebben gecreëerd? Alle gezondheidsaspecten van blootstelling aan zonlicht te behandelen is te veel voor één blog. Maar hieronder stippen we enkele interessante aspecten aan om over na te denken.

• Het dragen van een bril vergroot de kans op zonnebrand door een discrepantie te creëren tussen omgeving en menselijke fysiologie.
• Zonlicht heeft een positieve invloed op het microbioom, aangezien het lichaam eigenlijk een systeem van systemen is. Er is zoiets als een huid-darm-as!
• Het opbouwen van zonne-eelt (solar callus) is mogelijk door natuurlijk leven en voedingsfactoren die de kans op zonnebrand verminderen.
• Zoals planten zonlicht gebruiken voor fotosynthese zijn er aanwijzingen dat mensen vergelijkbare mogelijkheden hebben via melanine.
• De voordelen van zonlicht omvatten veel meer dan alleen vitamine D; zonlicht verhoogt ook veel feelgood-chemicaliën in het lichaam, beïnvloedt het immuunsysteem, de bloeddruk, en nog veel meer.

Experts voor evenwichtige blootstelling

Rekening houdend met deze feiten zijn er enkele dermatologen die een ander, en ogenschijnlijk geavanceerder en evenwichtiger, standpunt innemen over blootstelling aan gezond zonlicht. Een van hen is voormalig hoogleraar dermatologie Carla Bruijnzeel. In een 2018 interview zette ze een zeer weloverwogen standpunt over zonblootstelling uiteen. In het kort: voor haar persoonlijke huidtype gebruikt ze alleen zonnescherm tijdens de lente. Door blootstelling aan zonlicht neemt gaandeweg zon-tolerantie toe, omdat de buitenste huidlaag dikker wordt, hetgeen beschermt tegen zonnebrand. Er is aldus een risico-beloningsverhouding ten gunste van blootstelling aan de zon voor de gezondheid. Als laatste uitte Bruijnzeel bezorgdheid over het gebruik van zonnebrandmiddelen in verband met toxiciteit.

Bewust in de zon vs binnenshuis leven

Een andere gekwalificeerde stem die dit verhaal kracht bijzet is dat van UV-expert professor De Gruijl. Hij is geen voorstander van het dagelijks gebruiken van zonnebrandcrème, omdat dit voorkómt dat de huid gewend raakt aan omgevings-UV, waardoor de huid extra kwetsbaar wordt in het geval van “accidentele” afwezigheid van zonnebrandcrème. Hij benadrukte het belang van het voorkómen van zonnebrand, waar iedereen het over eens kan zijn–maar laat de biologie zijn gang gaan door de dagelijkse blootstelling aan de zon geleidelijk te verhogen. Dit is precies hoe de natuur dit voor miljoenen jaren heeft aangepakt in meer natuurlijke leefomgevingen. Dit in tegenstelling tot het huidige binnenshuis doorbrengen van het grootste deel van de tijd en vervolgens vol eropuit gaan op de eerste mooie zonnige dag.

Oefening baart kunst

Ter vergelijking: iedereen weet dat sporten belangrijk en gezond is, en dat een marathon lopen zonder training dwaas en niet gezond is. Het lichaam heeft tijd nodig om zich aan te passen en tolerantie voor stressfactoren op te bouwen voordat het grote belastingen aankan zoals een marathon — of een volledige dag met hoge UV-blootstelling van de zon.

De meeste dermatologen menen waarschijnlijk dat het advies van deze deskundigen te complex voor leken is en geven de voorkeur aan de meer eenvoudige aanbeveling van altijd insmeren. Dit is een kind-en-badwater verhaal. Moet een algemene boodschap zo eenvoudig worden gemaakt dat een halve waarheid de status-quo wordt? Daar gaan we weer: de zon de schuld geven van een onnatuurlijke situatie die mensen zelf hebben gecreëerd — voor 99% van de tijd binnenshuis leven.

Solar callus en het kleurenspectrum van zonlicht

Het verbeteren van de zon-tolerantie staat bekend als “zonne-eelt” (solar callus) en gebeurt van nature wanneer men meer in overeenstemming met de natuur leeft. Een perfect voorbeeld is het feit dat de vroege ochtendzon geen UV-licht bevat en meer (infra-)rood licht dan bijvoorbeeld de middagzon: het kleurenspectrum van de zon verandert tijdens zonuren. Voorts is het zo dat zichtbaar rood licht op verschillende cellulaire manieren bijdraagt ​​aan de bescherming van huidcellen tegen UVB.

In een natuurlijke leefomgeving zouden mensen het grootste deel van de dag van ‘s morgens tot ‘s avonds buiten zijn, gedurende alle seizoenen, en zonder zonnebril, zonnebrandcrème of UV-beschermende kleding.

Kunstlicht geen alternatief voor natuurlijk licht

Voorts is het nodig om te beseffen dat het licht waar we binnenshuis aan worden blootgesteld niet zo evenwichtig in kleuren is als natuurlijk licht. Het zit vooral in het blauwe lichtspectrum, waarvan is aangetoond dat het op verschillende manieren schadelijk is voor de huid. Kunstlicht kan een gangbare optische vervanging zijn, maar in fysiologisch opzicht is het absoluut niet gelijk aan natuurlijk licht. Nogmaals, het is beter de moderne omgeving onder de loep te nemen dan met het vingertje naar de zon te wijzen. Mensen voorlichten met het volledige verhaal lijkt de meer ethische route om te volgen, omdat natuurlijke blootstelling aan de zon erg belangrijk is. De Engelse dermatoloog en wetenschapper Richard Weller waarschuwt zelfs dat het vermijden van zonlicht dodelijk is, en wel op veel meer manieren dan mensen beseffen.

De wereld op zijn kop

Soms lijkt het alsof we in een omgekeerde wereld leven waar de rol en effecten van natuurlijke verschijnselen als zonlicht, biologisch gezond voedsel en natuurlijke therapeutica worden gedemoniseerd, terwijl we kunstmatige technologische ontwikkelingen zoals straling van mobiele telefoons, biotech-voedsel en geneesmiddelen promoten en de mogelijke neveneffecten nauwelijks aan bod komen. Er is altijd een grijs gebied en veel hangt af van de context, maar probeer bij twijfel naar de zaken te kijken vanuit een evolutionair perspectief gecombineerd met wetten van de natuur. Dit zorgt voor duidelijkheid in de moderne fuzz. We kunnen onszelf voor de gek houden met gedachten, aannames of gevoelens over wat wij denken dat gezond of normaal is, maar we kunnen onze biologie of natuur niet voor de gek houden.